نوآوری از موضوعات کلیدی در فرآیند کارآفرینی است. اکثر پژوهشگران و مؤلفان بر این عقیده هستند که نوآوری، ابزاری است که کارآفرینان به‌وسیله‌ی آن، منابع موجود و پتانسیل آن‌ها برای تولید ثروت را افزایش می‌دهند. نوآوری فرآیندی است که کارآفرینان ازطریق آن، فرصت‌ها را به ایده‌های قابل عرضه به بازار تبدیل می‌کنند. به کمک این ابزار است که آن‌ها به تغییرات، شتاب می‌بخشند.

کارآفرینان خلاق چه می‌کنند؟

کارآفرینان ایده‌های خلاق را با فرصت‌های بازار ترکیب کرده و با تلاش مستمر، آن‌ها را به یک فرصت کارآفرینانه تبدیل می‌کنند. شومپیتر بر این عقیده بود که افرادی در جامعه وجود دارند که با خطرپذیری اقدام به نوآوری می‌کنند و به‌این‌ترتیب رشد و توسعه اقتصادی در نظام اقتصادی امکان‌پذیر می‌شود.

مفهوم خلاقیت

برای اینکه مفهوم خلاقیت را متوجه شویم ابتدا باید تعریفی از خلاقیت را بدانیم. واژه خلاقیت از نظر روانشناسان و صاحب‌نظران بزرگ، معانی متفاوتی دارد. خلاقیت، ترکیبی از نگاه متفاوت، ابتکار و انعطاف در موقعیت‌های مختلف است. خلاقیت می‌تواند از تغییر ایده‌هایی کاملاً نوینیا حتی از ایده‌های قدیمی سرچشمه بگیرد؛ بنابراین خلاقیت و نوآوری فرآیندی روانی است که به موجب نگرش و تفکر متفاوت افراد روی می‌دهد.

ایده؛ دلیل اصلی موفقیت شرکت‌ها

شرکت‌های کارآفرین موفق برای افزایش بازدهی، به خلاقیت توجه کرده‌اند. درواقع سرمایه‌گذاری روی ایدهٔ مناسب است که سبب موفقیت شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا می‌گردد. خلاقیت کلید سبقت از رقیبان در دنیای کارآفرینی است. به‌همین خاطر پرورش ایده‌های ناب و جدید اهمیت زیادی دارد.

امروزه خلاقیت و نوآوری لازمه بقاء و ارتقاء موقعیت سازمان‌هاست. از طرفی سازمان‌ها و مؤسسات آینده‌نگر برای رسیدن به برتری‌های صنعتی علمی و فنی با هم در جدال هستند و به مصاف این تحولات گسترده و فراگیر و جستجوی روش‌های نوین رفته‌اند.

فرآیند خلاقیت را می‌توان به ۵ بخش تقسیم کرد:

جذب (Absorption)
الهام (Inspiration)
آزمایش (Testing)
پالایش (Refinement)
فروش (Selling)

جذب (Absorption):

در مرحله جذب، فرد، شیفته‌ی یک موضوع می‌شود که برای متوجه شدن آن به اطلاعات جدید نیاز دارد. سازمان‌های کارآفرین به خوبی می‌دانند که برای مرحله جذب، فرد خلاق احتیاج به وقت آزاد، آزادی عمل و اجازه سرکشی به قسمت‌های خارج از حیطه کاری خود دارد.

الهام (Inspiration):

در مرحله الهام که بسیار سریع اتفاق می‌افتد، راه‌حل‌ها یا ایده‌های متنوعی به ذهن می‌آید. در این مرحله، فرد نباید سختگیری و کنترل شدید شود.

آزمایش (Testing):

در این مرحله، ایده‌ی حاصله آزمایش می‌شود که آیا مفید است یا خیر. 

پالایش (Refinement):

پالایش مرحله بعدی است که در آن ایده‌ها برای کاربردی شدن و مصرف عملی اصلاح می‌شوند.

فروش (Selling):

مرحله آخر، فروش است که اکثر خلاقیت‌ها را ناکام می‌کند. این مرحله ابتدا باید درون سازمان انجام شود و سپس در خارج از آن.

در مرحله پالایش و فروش، مدیر سازمان با تشویق طرح‌های نیمه کاره و برنامه‌ریزی نشده، باعث افزایش انگیزه و روحیه خطرپذیری افراد می‌شود.

به‌عنوان مثال یک کارمند ممکن است راه‌حل‌های یک مسئله را طوری ببیند که دیگران نمی‌توانند ببینند. این یعنی ایده فوراً اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه اندیشه‌ها در فرآیند می‌توانند پرورش پیدا کنند. گاهی‌اوقات کارکنان نیاز دارند که درباره‌ی اندیشه‌های خود فکر کنند. این به معنای فعالیت نکردن نیست؛ بلکه در این مرحله کارکنان باید داده‌های انبوهی را که ذخیره، بازیابی، مطالعه و دوباره شکل‌دهی کرده‌اند درنهایت در قالبی جدید قرار دهند. طی کردن این مرحله ممکن است چندین سال طول بکشد.

خلاقیت گروهی

سازمان‌های کارآفرین، به خوبی از معایب و محاسن و ظرافت‌های کار گروهی آگاهند. آن‌ها به نحو احسن از کارهای گروهی برای خلاقیت و کسب ایده‌های جدید بهره‌مند می‌شوند. از سوی دیگر چون خلاقیت فرآیندی فردی است، با اجرای روش‌های گروهی سعی می‌کنند از هم‌افزایی برای خلاقیت استفاده کنند و موانع آن را کاهش دهند.

مهم‌ترین روش‌های خلاقیت گروهی عبارتند از:

یورش نگری (Brainstorming) 

این روش بر دو اصل زیر استوار است:
اول اینکه هدف اصلی گروه، خلق ایده‌های هر چه بیشتر متناسب با موضوع مطرح شده است.
دوم اینکه هیچ کسی حق ندارد ایده‌های پیشنهادی را ارزیابی و یا قضاوت نماید.
 

روش گروه مجازی (Brainwriting)
در این روش اعضا وارد بحث‌های کلامی نمی‌شوند؛ بلکه ایده‌هایشان را روی کاغذ می‌نویسند و رهبر گروه پس از جمع‌آوری، آن‌ها را در جدولی درج و سپس از شرکت‌کنندگان می‌خواهد که برای تصمیم‌گیری نهایی اظهارنظر کنند.
 

رویکرد سینکتیکس (Synectics): 

این روش براساس فرآیند زیر انجام می‌شود:
اول: شناسایی و تجزیه‌وتحلیل مشکل برای رسیدن به ماهیت آن
دوم: کشف راه‌حل‌هایی برای آن ماهیت از طریق دیدگاه غیرمرتبط با موضوع
سوم: تلاش برای تبدیل راه‌حل‌های به‌دست‌آمده به راه‌حل نهایی (موضوع اولیه)

رویکرد جدلی
در این روش دو گروه نسبت به یک موضوع با یکدیگر مخالفت می‌کنند و هر یک رویکرد دیگری را محکوم می‌کند تا اینکه راه‌حل نهایی برای تصمیم‌گیرنده مشخص شود.
 

روش اجباری (Forced Association)
در این شیوه از اعضای گروه خواسته می‌شود که بین زمینه‌های موضوع اصلی و موضوع‌های دیگر که مرتبط با آن نیست، ارتباطی را به وجود آورند تا از نتیجه تلاش‌های ذهنی آن‌ها به ایده‌های نو دست یابند.
 

گردش تخیلی (Speculative Excursion)
در این روش اعضای گروه را از طریق به کارگیری جریانی تمثیلی و استعاره‌ای به گردش تخیلی ترغیب می‌کنند.

بررسی سازمان‌های موفق نشان‌دهنده‌ی این موضوع است که این سازمان‌ها در مقایسه با سازمان‌های دیگر، محصولات و ایده‌های جدید بیشتری را طراحی می‌کنند، از منابع خود به‌صورت کارآمدتر و مؤثرتر بهره می‌برند، محصولات خود را خلاقانه‌تر تبلیغ و عرضه می‌کنند و از مدیریت اثربخش‌تری برخوردارند.